Użytkowanie to ograniczone prawo rzeczowe w ramach którego użytkownik jest uprawniony do korzystania z rzeczy lub pobierania z niej pożytków. Przedmiotem użytkowania, obok rzeczy ruchomych i nieruchomości mogą być również prawa. Nie budzi wątpliwości fakt, że akcje, tak tradycyjnej spółki akcyjnej jak też Prostej Spółki Akcyjnej mogą zostać obciążone użytkowaniem. Na portalu prosta-spolka.pl pisaliśmy już o użytkowaniu akcji Prostej Spółki Akcyjnej. Jeśli chciałbyś zapoznać się bliżej z instytucją użytkowania i jej nowoczesnymi zastosowaniami biznesowymi, zapraszamy do lektury poprzedniego wpisu. Dziś bierzemy na tapet ustanowienie użytkowania akcji w testamencie.

Ustanowienie użytkowania akcji w testamencie – to możliwe?

Ustanowienie użytkowania w tradycyjnej sytuacji wymaga zawarcia umowy między posiadaczem akcji a użytkownikiem. Oczywiście ta domyślna forma wynikająca z przepisów Kodeksu Cywilnego jest najczęściej wystarczająca dla celów, jakie chcemy osiągnąć, zawierając umowę użytkowania. Warto wiedzieć, że Kodeks Cywilny przewiduje, oprócz standardowej procedury ustanowienia użytkowania, również możliwość ustanowienia użytkowania w formie zapisu windykacyjnego w testamencie notarialnym.

Warto wyjaśnić w tym miejscu, że zapis windykacyjny to pewna szczególna instytucja prawa spadkowego. Zapisu windykacyjnego można dokonać jedynie w testamencie notarialnym. W odróżnieniu od zapisu zwykłego wywołuje on skutki już w chwili śmierci spadkodawcy. Przedmiotem zapisu windykacyjnego może być rzecz ruchoma, nieruchomość, przedsiębiorstwo lub właśnie ustanowienie użytkowania. Istotą zapisu windykacyjnego jest to, że uczynienie zapisu rzeczy w testamencie notarialnym przenosi na zapisobiercę własność tej rzeczy od chwili śmierci spadkodawcy. Jest to fundamentalna różnica w stosunku do zwykłego zapisu. Zapis zwykły musi zostać wykonany przez spadkobierców zmarłego spadkodawcy, a zapis windykacyjny działa automatycznie, z mocy samego postanowienia testamentu.

Jak wykorzystać zapis windykacyjny użytkowania akcji Prostej Spółki Akcyjnej?

Każda instytucja prawna, niezależnie od tego jak atrakcyjna wydaje się ustawodawcy i prawnikom opowiadającym o prawie, musi znaleźć swoje praktyczne zastosowanie i sposób wykorzystania w realnym świecie. W przypadku zapisu windykacyjnego rzeczy ruchomych, zapis ten pozwala na znaczne uproszczenie procedury dzielenia majątku spadkowego. Znacznie też uprzywilejowuje sytuację prawną zapisobiercy windykacyjnego.

Zapis windykacyjny użytkowania akcji może być wykorzystany do przyznania jednemu ze spadkobierców uprawnień wynikających z akcji (np. prawa głosu). Dzieje się to wówczas bez naruszania jednocześnie struktury dziedziczenia ustawowego.

Powyższe pozwala na łatwiejsze planowanie sukcesji i płynne przekazanie kontroli nad spółką jednemu ze spadkobierców. Lub też – jeśli taka jest wola spadkodawcy – zewnętrznemu powiernikowi. Będzie on wykonywał prawa z akcji Prostej Spółki Akcyjnej, jednocześnie zachowując ustawowe dziedziczenie akcji przez spadkobierców akcjonariusza.

Użytkowanie akcji ustanowione w testamencie może być użyteczne, gdy akcjonariusz nie chce wyzbywać się kontroli nad posiadanymi akcjami za życia. Jednocześnie gdy planuje on przekazać kontrolę nad wykonywaniem praw z akcji jednemu ze spadkobierców. W konsekwencji oddaje on kontrolę nad całą spółką spadkobiercy (lub innej osobie, która zadba o interesy spadkobierców).

Ustanowienie użytkowania akcji w testamencie w formie zapisu windykacyjnego notarialnym może więc być atrakcyjną opcją dla akcjonariuszy poszukujących sposobu przekazania kontroli nad posiadanymi akcjami swoim następcom prawnym.